On yedi haiku – Jorge Luis Borges

(Meraklısına notlar ve özgün metinler aşağıda)

.

On yedi haiku – Jorge Luis Borges

Çeviren: Caner Fidaner

1

Dağ ve ikindi

neler dediler bana,

unuttum gitti.

2

O engin gece

başka hiçbir şey değil,

koku sadece

3

Seher zamanı

uçup giden düşlerim

yok muydu, var mı?

4

O teller ölgün.

Hislerimi anlayan

müziktir bugün.

5

Hani bildiğin

badem bahçesi, beni

açmıyor bugün

6

Gizemli filmler,

anahtarlar, kitaplar…

Yazgımı imler.

7

Tavlada pullar.

Oynatmadım onları

bugüne kadar.

8

Çölde bir yerde

tan ağarıyor- Tek o

biliyor nerde.

9

Benimki değil,

aylak kılıcın düşü

savaşları, bil.

10

Adam ölmüş, bak.

Sakal bunu bilmiyor,

uzuyor tırnak.

11

Bu eldi işte,

saçlarını okşayan

senin geçmişte.

12

Altı saçağın.

Aynada tasviri var

yalnızca ayın

13

Ayın altında

uzanıyor o gölge

kendi başına

14

Bu solan ışık

ateşböceği belki,

belki bir hanlık?

15

Ayça bakarken,

kız da onu izliyor

öbür kapıdan.

16

Bülbül uzaktan

durmaz şakır- Avutur

seni bilmeden.

17

Yaşlanmış bir el,

hâlâ çiziktirerek

unutmak ister.

.

.

Meraklısına notlar:

Haiku, anayurdu Japonya olan ve özgün biçiminde toplam on yedi heceden oluşan bir şiir türüdür. Japonca haikular başka dillere çevrilmeye ve Japonca dışındaki dillerde de haiku yazılmaya başlandığında bu şekil koşulu zorunlu kabul edilmekten çıkmıştır. Japonca’da tek satır olarak kaleme alınan haiku’lar, başka dillerde 5 + 7 + 5 düzeninde üç satır olarak yazılmaktadır.

Özgün biçimiyle haikular görünürde doğayı, mevsimlere bağlı değişiklikleri anlatırlar, ancak derinlerde okuyucuya insanın varlığını, doğanın içindeki yerini, yaşam ve ölüm karşısında gösterdiği tepkileri sezdirirler. Haiku yayılıp uluslararası bir tür haline geldikçe şehir yaşamı haikuları gibi yeni biçimleri ortaya çıkmıştır.

Çeşitli dillerde yazılmış haikulardan Türkçe’ye çevrilenler olduğu gibi Türkçe haikular yazan, bunları kitaplaştıran şairlerimiz de vardır.

Jorge Luis Borges, yirminci yüzyıla damgasını vurmuş edebiyatçılardan olan bu söz ve sözcük ustası, La Cifra (“Şifre”) adlı şiir kitabına, yazdığı on yedi haikuyu da almıştır. Kitaptaki haikuların sayısının, bir haikunun hece sayısına eşit olması anlamlıdır.

Haikularda genellikle uyak aranmaz, ancak ben Borges’in haikularını türkçeleştirirken a-b-a tipi uyak kullanmaya çalıştım, böylesi kulağıma daha hoş geldiği için.

.

.

Diecisiete haiku

Jorge Luis Borges

1

Algo me han dicho
la tarde y la montaña.
Ya lo he perdido.

2

La vasta noche
no es ahora otra cosa
que una fragancia.

3

¿Es o no es
el sueño que olvidé
antes del alba?

4

Callan las cuerdas.
La música sabía
lo que yo siento.

5

Hoy no me alegran
los almendros del huerto.
Son tu recuerdo.

6

Oscuramente
libros, láminas, llaves
siguen mi suerte.

7

Desde aquel día
no he movido las piezas
en el tablero.

8

En el desierto
acontece la aurora.
Alguien lo sabe.

9

La ociosa espada
sueña con sus batallas.
Otro es mi sueño.

10

El hombre ha muerto.
La barba no lo sabe.
Crecen las uñas.

11

Ésta es la mano
que alguna vez tocaba
tu cabellera.

12

Bajo el alero
el espejo no copia
más que la luna.

13

Bajo la luna
la sombra que se alarga
es una sola.

14

¿Es un imperio
esa luz que se apaga
o una luciérnaga?

15

La luna nueva
ella también
la mira desde otro puerto.

16

Lejos un trino.
El ruiseñor no sabe
que te consuela.

17

La vieja mano
sigue trazando versos
para el olvido.